मै आजाद हूं (१९८९) ते अण्णा हजारे ( २०११) !

टिनू आनंद दिग्दर्शित मै आजाद हू असं शिर्षक असलेला अमिताभपट आठवतो का ?

खरं तर रूढ अर्थाने हा अमिताभपट नाहीच. यातला नायक लार्जर दॅन लाईफ नाही. तर नायकाची बनवण्यात आलेली इमेज कशी लार्जर दॅन लाईफ असू शकते यावर भाष्य करणारा हा ऑफ बीट सिनेमा खूप अंगांने वेगळा होता. अमिताभच्या खात्यात या सिनेमामुळे एक चांगला सिनेमा जमा झाला. मात्र चांगला असूनही सिनेमा चालला नाही :(  (हे मुद्दाम सांगायला नकोच ) 

एक बेरोजगार युवक खेड्यातून शहरात येतो.  नोकरीच्या शोधात असताना एका आदर्श महिला पत्रकाराशी, सुभाषिनीशी (शबाना आझमी) त्याची गाठ पडते.  सुभाषिनी तिच्या वर्तमानपत्रातून् नेहमी भ्रष्टाचारावर बेधडक लिहीत आलेली आहे. आता हे पत्र नवीन मालकाकडे गेलेले आहे. त्यांच्या नव्या पॉलिसीनुसार सुभाषिनीसारख्यांना नारळ मिळणार हे उघड असतं.

अशातच एके दिवशी सुभाषिनीच्या नावे त्या वर्तमानपत्रात आझाद नावाचा एक तरूण देशातलं वातावरण, राजकारण आणि भ्रष्टाचार या विरोधात २६ जानेवारी या दिवशी एका उंच इमारतीवरून उडी मारून आत्महत्या करणार असल्याचा इशार देतो.  ही जाहिरात चक्क खोटी असते. पण नवीन मालक शेठ गोकुळचंद यांना त्यात भविष्य दिसून येतं. अतिशय धूर्त असलेला हा नेता आझाद या संकल्पनेला खतपाणी घालतो. त्या नावाने एक कॉलम चालू होतो. एक भारावलेपण तयार होतं. आझाद या नावाचं भूत समाजात थैमान घालू लागतं.

आता या आझादला चेहरा हवा असतो. अमिताभ बच्चन हा गर्दीतल्या कुठल्याही निनावी मनुष्याचा चेहरा सुभाषिनी हेरते आणि त्याला आझाद बनण्याची ऑफर देते. आझाद बनणे हे एक उच्च कोटीचं देशकार्य असल्याचा त्याचा समज करून दिला जातो.

आणि आधीच लोकप्रिय झालेल्या आझाद्ला पहायला झुंबड उडते. पत्रकार, गरीब, श्रीमंत, सुशिक्षित, अशिक्षित, महिला, पुरूष या सर्वांना आपला तारणहार आझाद मधे दिसू लागतो.  आझाद ही एक प्रतिमा असते जी लार्जर दॅन लाईफ असते. ही प्रतिमा वागवताना आझादची दमछाक होऊ लागते. भाबड्या जनतेने केलेलं त्याचं दैवतीकरण कुठेतरी त्याच्या आत्म्याला अस्वस्थ करू लागतं. त्याचा मानसिक संघर्ष सुरू होतो आणि जनतेला आपण फसवत असल्याची बोच त्याला अस्वस्थ करू लागते. आपला वापर झाला ही भावना त्याला अस्वस्थ करून टाकते.

पिंजरा या सिनेमात गुरूजींची प्रतिमा जपण्यासाठी त्यातला नायक स्वतःच्या मृत्यूचा बनाव करून आपल्या अस्तित्वावर जिवंतपणी फुली मारतो. इथे मात्र आझादची जी प्रतिमा लोकांच्या मनात आहे तिला धक्का लागू नये म्हणून नायक २६ जानेवारी य दिवशी त्या इमारतीवरून खरोखरच उडी मारून स्वतःचं आयुष्य संपवतो.

हा सिनेमा पाहताना अशा प्रकारे आझादच दैवतीकरण खरोखरच्या आयुष्यात शक्य आहे का ? जनता अशी कुणाच्याही मागे जाऊ शकेल का असे प्रश्न पडले होते. अर्थात आझादची व्यक्तिरेखा इतक्या ताकदीने लिहीली गेली होती कि हे प्रश्न फार काळ टिकले नाहीत. आज मात्र या प्रश्नांची उत्तरं मिळू पाहताहेत. आझाद ही फँटसी नाही. असं खरच घडू शकतं असं चित्र समोर येतंय.

सिनेमाचा प्लॉट दहा पंधरा वर्षांपूर्वीचा आहे. अशा पद्धतीने लोकांपुढे आयकॉन ठेवणे शक्य आहे आणि माध्यमांच्या शक्तीद्वारे त्याचे गौरवीकरण करणे शक्य आहे असा विचार लेखकाला सुचला त्याबद्दल श्रीयुत जावेद अख्तर यांना आज साष्टांग दंडवत घालावंसं वाटतंय. हे सिनेमाचं रसग्रहण नाही. सिनेमात मांडलेली कथा प्रत्यक्षात येताना दिसतेय म्हणून हा लेखनप्रपंच. आज आझादच्या जागेवर अण्णा आहेत. अण्णांच्या मागे भारावलेली जनता आहे. व्यवस्थेविरूद्धची तीच चीड आहे, त्यातूनच नवा तारणहार त्यांनी अण्णांमधे शोधलेला आहे. आज अण्णांची मूर्ती लार्जर दॅन लाईफ आहे. आझादच्या प्रतिमेशी तिचं साम्य आहे. आझाद प्रमाणेच अण्णा या प्रतिमेच्या मागे आज एक जनआंदोलन उभे राहीलेलं आहे. या प्रतिमेवर प्रेम करणा-या हताश नागरिकांना मिळालेला हा आजचा आझाद आहे.

या पार्श्वभूमीवर या सिनेमाची झालेली ही अपरिहार्य आठवण,  बस्स इतकंच !


 टीप :  हा सिनेमा देखील एका जुन्या इंग्लीश सिनेमावर बेतलाय.  Meet John Doe (1941)  असं त्या सिनेमाचं नाव आहे. अर्थात जॉन डो या कॅरेक्टरसाठी त्यात मुलाखती घेण्यात येतात हाच काय तो फरक.   

तू येशील फिरून

बघ ना,

सर्वांना सुचते,
येते जाते,
रूसते फुगते,
हसते, रडते
माझ्याशीच का ग असली कट्टी ?
सांग ना कुणाशी तू जमवलीस बट्टी ?

येशील तर ये
मी नाही म्हणणार
ये ये ये ..

जाशील तर जा
मी नाही म्हणणार
जा जा जा

तू बाई असली,
खट्याळ कसली
तुला खूश ठेवले,
तू..
माझ्यावरच रूसली

रूस बाई रूस,
कर धूसफूस..
जाशील रूसून,
बसशील फुगून

मी म्हणेन कविते,
तुला ग हसून..
जा पोरी जा,
तू येशील फिरून..

तुझे सारे शब्द मी,
ठेवलेत जपून....!!
,
,
तू येशील फिरून

Maitreyee Bhagwat

कॉस्च्यूम

"तू खूप गूढ आहेस "

ती त्याच्या खांद्यावर डोके घुसळत म्हणाली.

तो नुसतंच हुंकारला. ती त्याच्या टप्पो-या डोळ्यांत पहात राहिली.

"भोवळ येईल इतकी खेचली जाते रे तुझ्या डोळ्यांत.. खरेच किती गुरफटलेय ना मी. ."

मद्याचे घोट घेत घेत तो गच्चीच्या टोकाला जाऊन उभा राहिला. खाली पार्टी चालू होती. दोघेही नजर चुकवून वर आले होते.. मोकळ्या हवेत.

" आज तू सर्वांचे लक्ष वेधून घेतलेस.. सर्वात वेगळा कॉस्च्यूम तुझाच ठरलाय.. तुला कसे काय सुचले रे असे ?"

तॉ फक्त हसला. ड्रॅक्यूलाच्या कॉस्च्यूममध्ये तो खरेच आकर्षक दिसत होता. आणि काउंट ड्रॅक्यूलाची ती अदब, तो थाट त्याच्या हालचालींमधून प्रतीत होत होता.

" सुचले वगैरे नाही.. काल मला ते दुकान पहिल्यांदा दिसले. इतक्या दिवसात लक्ष गेले नव्हते पण कॉस्च्यूम ची दुकाने शोधतांना ते नजरेला पडले. आत गेलो. दुकान दार मला एकसे एक कॉस्चूम दाखवीत होता. पण माझी नजर वर टांगलेल्या या कॉस्च्यूम वर गेली आणि मग इतर गोष्टींवरचे मनच उडाले. दुकानदार मात्र इतर कॉस्च्यूमबाबत आग्रही होता.. मला तर तो त-हेवाईकच वाटला. बरं भाड्याचे म्हणावे तर सगळ्यात महागडा कॉस्च्यूम हाच आहे आणि आश्चर्य म्हणजे.. मापं जशी काय माझ्याचसाठी शिवलेली.. "

"कुठले रे दुकान ?"

" अगं.. काळाघोडा चौकातून लेफ्ट घेतल्यावर ईराण्याची बेकरी आहे ना.. तिच्याच बाजूला.."

" तिथे ? कधी पाहीले नाही.."

"तेच तर सांगतोय ना.. मी ही पाहीले नव्हते. पण काम तर झाले ना.."

"ए, खरं सांगू.. तुझी भीतीदेखील वाटतेय आज. "

त्याने हसून तिच्याकडे पाहीले. ...

"बघ हं.... तुला काय माहिती मी कोण आहे !! "

" खरंच रे, मला काहीही माहिती नाही.. तू माझ्या आयुष्यात येतोस काय, मी तुझ्यात गुरफटते काय.. आणि तुझ्याबद्दल, तुझ्या गत आयुष्याबद्दल एका शब्दानेही काहीही माहीत नसताना तुझी होते काय.. सगळंच गूढ आहे बाबा.. तू तरी सांग ना तुझ्याबद्दल "

"काय सांगू ?"

" हेच.. तुझ्याबद्दल सर्व काही .."

"मग हेच समज कि मला गत आयुष्यच नाही "

" कि सांगायचे नाही ?"

" कदाचित सांगण्यासारखे काही नसेल ! "

" हुं.....! " तिचे सर्व प्रयत्न पुन्हा वाया गेले होते..."

"आज मला घरी सोडशील ?"

" माय प्लेझर .." हात पुढे करत आणि गुडघ्यात किंचितसे अदबीने वाकत त्याने म्हटले..

ते दोघेही पुन्हा पार्टीत शिरले. तो खरोखरच गर्दीचे आकर्षण ठरला होता. कित्येक मुली आणि बायकाही त्याच्या भोवती घुटमळत होत्या. ड्रॅक्यूलाच्या त्या कॉस्च्यूममध्ये तो अगदी रूबाबदार दिसत होता. मुखवटेधारी त्या पार्टीमध्ये तो हिरो ठरला होता.

" ऐक ना, हा कॉस्च्यूम मला परत करायचाय. दुकानदाराने बजावलेय दहादा. रात्री अकरा वा. दुकान बंद होते त्याचे.. पण नंतर अर्धा तास थांबणार आहे तो. रात्री बारा च्या आत त्याला तो कॉस्च्यूम परत हवाय "

तिच्या कपाळावर आठ्या पडल्या. " राहू देत, उद्या सांगूयात त्याला काहीतरी.. नाहीतर फोन करून सांगून टाक त्याला "

" नाही नाही.. मी शब्द दिलाय त्याला.. काहीही करून गेले पाहीजे "

तिचा नाईलाज झाला. दोघही पार्किंग लॉट मध्ये आले तेव्हां थंड वारे सुटले होते. मलबार हिल ला अजूनही जाग होती. मुंबईचे मनोहारी दॄश्य दिसत होते. खाली त्याची स्पोर्टस कार उभी होती.

सातव्या मिनिटाला ते रस्त्याला लागले होते. भन्नाट वेगात त्याची कार धावत होती. ती कौतुकाने त्याच्याकडे पाहत होती.

रस्त्यावर फारशी गर्दी अशी नव्हतीच. काळा घोडा चौकाला वळसा घालून गाडी बेकरीसमोर थांअली केव्हां हे तिला कळलेदेखील नाही. गाडी बाजूला घेत चटकन उतरून त्याने तुच्याकडचा दरवाजा उघडला आणि तिला उतरण्यासाठी हात दिला.. किती अदब आहे याच्यात... तिच्या मनात विचार येऊन गेला.

बेकरी चालू होती पण शेजारी ते दुकान दिसत नव्हते.

" अरे , इथूनच तर घेतला ना मी हा कॉस्च्यूम.." तो नवल करीत उभा होता.

" आर यू शुअर , तू इथूनच घेतलास " इथे कुठेही ते दुकान दिसत नाहीय्ये...बघ आजूबाजूला "

त्याने बेकरीवाल्याला काहीतरी विचारले. त्याची मान नकारार्थी हलताना तिला दिसली. काहीतरी वेगळे घडतेय.. तिच्या संवेदनशील स्त्री मनाला इशारा मिळाला होता. तिने त्याला बोलूनही दाखवले. त्याने अपेक्षेप्रमाणेच ते उडवून लावले .

""हा कॉस्च्यूम आपण देऊन टाकूया कुणालातरी " ती पुन्हा पुन्हा म्हणत राहिली.

त्याला काहीच सुचत नव्हते. त्याने गाडीला स्टार्टर दिला आणि गिअर टाकला नाही तोच करकच्चून ब्रेकस लावले.

समोरच्याच इमारतीत ते दुकान होते आणि त्याच्या शेजारीही बेकरी होती. ..!!

तो आता पुरता गोंधळून गेलेला होता. पण दुकान तर सापडले या आनंदात तो गाडी बंद न करताच उतरला. चटकन तिला घेऊन दुकानात शिरताना त्याने गाडीकडे पाहीले देखील नाही.

घडी केलेला तो कॉस्च्यूम त्याने दुकानदारापुढे ठेवला तेव्हां दुकानदाराने त्याला कुठलाही प्रतिसाद दिला नाही.

" आपका ये कॉस्च्यूम... देखीये, आय हॅव केप्ट माय वर्ड.."

दुकानदाराने त्याच्याकडे थंड नजरेने पाहीले.

" नही चाहीये...!!"

त्याच्या डोक्यात ते वाक्य शिरायला वेळ लागला..

" क्या नही चाहीये ?"

" यह कॉस्च्यूम !!"

" क्युं ?"

" यह हमारा नही है ...!! "

आता चाट पडायची वेळ आली होती त्याच्यावर. काल आपण या दुकानातून हा कॉस्च्यूम घेतो काय, हा अटी घालतो काय आणि आता वेळ पाळली तर हा उलटतो काय..!

त्याने तावातावाने त्याच्याशी हुज्जत घालायला सुरूवात केली पण दुकानदाराची स्थितप्रज्ञता तसूभरही ढळली नव्हती.

" चल रे.. वाद नको घालूस. ती त्याला ओढतच म्हणाली "

तो गाडीत बसला तेव्हां डोके धरूनच बसला होता.

" आपण पुन्हा पार्टीत जॉईन व्हायचे का... तुला बरे वाटेल "

काही न बोलता त्याने गाडीला वेग दिला. गाडी मलबार च्या दिशेने धावू लागली......

पार्टी खालीच सोडून ते पुन्हा गच्चीवर बसले होते.. एकंदर घटनाक्रमाकडे पाहता ती चिंता व्यक्त करीत होती.

मद्याचे घोट घेतांना तो पुन्हा उत्तेजित झाला होता. तिची गंमत कराविशी त्याला वाटू लागली होती.

पुन्हा तो कॉस्च्यूम अंगावर चढवत त्याने तिला जवळ बोलावले. कदाचित ती या क्षणाची वाटच पहात असावी.

तिचा हात हातात घेत त्याने तिच्या खांद्यावरून दोन्ही हात मागे टाकले. तिच्या चेह-यावर मंद स्मित होते.

" तुला ऐकायचेय ना माझ्याबद्दल ?" चेह-यावरचे हसू दाबत शक्त तितक्या गंभीरपणे तो म्हणाला..

" तुला काय वाटले.. दुकानदाराने तो ड्रेस का परत घेतला नसावा ?" तिच्या डोळ्यांत रोखत त्याने विचारले.

पुन्हा मंद स्मित करत तिने नकारार्थी मान हलवली...

तिच्याकडे पाहत त्याने एकच वाक्य उच्चारले..

" कारण तो कॉस्च्यूम माझा आहे !!!"

,

,

,

तिच्या डोळ्यांत सावकाश भीती उमटत गेली. तिला तसे पाहून त्याला आणखीनच जोर आला. " या मुंबई शहरावर माझे साम्राज्य चालते. आणि त्यासाठी मला मदतनिसांची गरज लागते. मी त्यांना अधिकार देतो पण त्यांच्याकडून फक्त ताज्या रक्ताची अपेक्षा ठेवतो. "

" ........................................................ "

" आज तू माझी मदतनीस बनणार आहेस. आजची भाग्यवंत तू आहेस... आहेस ना तयार ?""

भीतीने तिचे डोळे विस्फारलेले होते....


त्याने तिला मिठीत ओढत तिच्या गळ्यावर आपले ओठ ठेवले मात्र..

वेदनेची एक कळ शिरशिरत त्याच्या ग़ळ्यात उतरली.

कण्हत तो बाजूला झाला तेव्हां ....

तिच्या ओठाला त्याचे रक्त लागले होते आणि बाहेर आलेले सुळे घेऊन ती भेसूर हसत होती....!!!

पुन्हा त्याच्या गळ्यात सुळे खुपसतांना ती त्याच्या कानात इतकेच पुटपुटली..

" कळाले ना तो कॉस्च्यूम त्याने माझ्यासमोर का परत घेतला नाही ?""

घड्याळात दूर कुठतरी पडणारे बाराचे टोल ऐकताना त्याची शुद्ध हरपत चालली होती...!!







Maitreyee Bhagwat

अजगर !!

तिच्याकडे पाहून तो हसला.. पण ते सूक्ष्म हसणेही तिच्या नजरेतून सुटले नाही..सुखावली ती..

"काय वं धनी..अस का बघता माज्याकडं "

"हिरॉइन दिसतीय ..अक्षी शबाना आझमी वानी "

" ऑ !! शबाना आझमी..ते वं का ? ऐशर्या का नाय ?"

दीर्घ उसासा घेत, चपलात पाय सरकवत तो काहीतरी करवादला..बाहेर पडतानाचे ते वाक्य तिला ऐकू आले .." आपल्यासारक्याला परडाय नग ?"

स्वप्नं देखील मोजून मापून पाहण्याची सवयच जडली होती गावाला. गेल्या महिन्यात हाहा:कार उडाला होता. उभं पीक पाण्यावाचून गेलं होतं..सावकाराचा तगादा सुरू झाला होता...जमीन नावावर करण्यावाचून गत्यंतर नव्हतं.
महिनाहरात दोन आत्महत्या झाल्या. रामा गेला आणि पंधरा वीस दिवसांच्या अंतराने शिर्पा पण गेला !
आपल्यापुरते तरी समस्यांचे उत्तर त्यांनी शोधले होते. संसार उघडे पडले होते. कच्चीबच्ची भूक लागल्यावर शेजारीपाजारी फिरत होती.. सुरूवातीची सहानुभूती आता ओसरली होती. आता आयका खेकसायला लागल्या होत्या..
जात्यातले भरडले गेले होते..सुपातले धास्तावलेलेच होते.

जख्ख म्हाता-या आईच्या चेह-यावर दुष्काळ दिसत होता. तिच्या चेह-यावरच्या सुरकुत्या शेतातल्या काळ्या मातीत पसरल्या होत्या. आकाशात भास्कर आग ओकत होता. दॉरवर कुठेही काळ्या मेघांचा मागमूस नव्हता. खुरटलेल्या झाडीसारखी त्याच्या डोळ्यातली आशा मावळत चालली होती. गेल्या दुष्काळात याच झाडाला बा नं टांगून घेतलं होतं. त्याला उतरवून घेताना हृदयात झालेली कालवाकालव आजही ताजी होती.

ढेकळातून असाच किती वेळ चालत होता कुणास ठाऊक...अचानक कुणीतरी त्याला ओढल्याने तंद्री भंग पावली. ""

पाबळीत नगं जाऊ ...! " शिवा कानातच ओरडला....अजगर हाय तिथं अजगर !!
भानावर येऊन त्याने शिवाकडे पाहिलं... पाबळीकडं आपण कसे काय वळालो त्याला आठवेना.. तंद्रीत बकरीच्या पिल्लामागं पावलं ओढत राहिली होती. या पिल्लानं त्याला लळा लावला होता. बा परत आलाय...त्याने मनाची समजूत घातली होती.

पिलू दिसत नव्हते...त्याच्या काळजात धस्स झालं !!

पाबळीत हालचाल दिसली म्हणून शिवाचा हात झिडकारून तो पळत सुटला.
आटलेल्या पाण्याच्या झ-याच्या आडोशाने इथे हिरवाई दिसत होती. पाण्यासाठी जनावर इथे येत होते..आणि इथेच तो दबा धरून असला होता...अजगर !!!

पिलू इथेच आले असले पाहिजे. वेड्यासारखा तो पिलाला पहात होता.. हाका मारत होता ..

आणि त्याला पिलाचा आवाज आला....केविलवाणा !!

घात झाला होता..पाठीमागून त्याला अजगाराने गिळले होते.. डोळ्यासमोर त्याचा बा अजगाराच्या कराल दाढेत चालला होता. पिलाच्या डोळ्यातला आकोश त्याच्यापर्यंत पोहोचत होता. तो स्तब्ध होऊन पहात होता...असहाय्य !!

मस्तवाल अजगर पिलाला गिळत होता.. घरी गेल्यावर आज दूध काढताना त्याच्या आईला काय उत्तर द्यायचे ? तिचा पान्हा आटला तर....आपल्या पिलांचे काय होणार ?

एक क्षण असा आला कि त्याच्या डोक्यातच तिडीक गेली. अजगराच्या भयाची जागा आता संतापाने घेतली. तावातावाने त्याने तिथली एक टोकदार आणि जड फांदी उचलली. कसलाही विचार न करता अजगरावर वार करायला सुरूवात केली. शिवा लांबूनच हे दॄश्य पहात होता....थिजलेल्या नजरेने...!

बेभान होत त्याने वेगाने वार सुरूच ठेवले होते. भक्ष्य गिळत असलेला अजगर प्रतिकार करू शकत नाही. सुस्तावून पडलेल्या त्या दैत्याला बचावाची संधीचबमिळू द्यायची नाही हा निश्चयच केला होता त्याने... घामाने निथळेपर्यंत त्याचे हे काम चालू होते..

अजगराने ते पिलू ओकून टाकले होते. ते ही निपचीत पडलेले होते. भीतीने त्याचा जीव कधीच गेला होता...

अजगरासारखाच तो गलितगात्र होऊन पडला होता..हताश ..खिन्न !!

कसेबसे आपले प्राण एकवटून त्याने रानाकडे चालायला सुरूवात केली. गावात पोहोचताच त्याला सावकाराचा निरोप आला.. त्याचा जीव खालीवर झाला.

सायंकाळच्या कॄष्णछाया घरांच्या ओसरीवर वाकुल्या दाखवू लागल्या होत्या...उघडे बोडके आकाश त्याच्याकडे निर्विकारपने पहात होते. तांबूस छटांनाही खिन्नतेची झालर दिसत होती,

मनातले मळभ झटकत तो वाड्यावर पोहोचला.

त्याला पाहताच सावकार दारापर्यंत आला. नाटकीपणे त्याच्याकडे पहात तोंड भरून हसला.

"मुदत संपली ना बाबा ? झाली का व्य्वस्था ?"

खाली मान घालून तो असहाय्यपणे अंगठाने जमीन टोकरत राहिला.

" देवाने तोंडात जुबान दिली हाय ना.. बोल ना...काय करायच ?"

बा ने याच्या बहिणीच्या लग्नासाठी काढलेले कर्ज फेडण्यासाठी त्याने वर्षभराची मुदत मागितली होती. पीक घ्यायला बियाणे लागणार होते.. त्यासाठी थोडेसे कर्ज घेताना यावेळी सगळीच जमीन गहाण टाकायला लागली होती.

" समजले....काय बी बोलायच नाय आता...तुजी अडचण मी जाणते..पण माजा पैसा अडकला बाबा...व्यवहारापुढं नाईलाज हाय बाबा "

त्याच्या कानात हे वाक्य गरम शिशासारखं ओतलं जात होतं अर्थ स्वच्छ होता... जमीन गेली होती. त्याला घेरी आल्यासारखं वाटत होतं

त्याच्या डोळ्यापुढं म्हातारी, तीन पोरं आणि बायको या सर्वांचे चेहरे फेर धरून नाचत होते... त्याला मदतीची हाक मारत होते.. त्याच्या डोळ्यात पाहत होते.

आणि त्यांची नजर...

त्याला बकरीच्या पिलाची आठवण झाली. त्या पिलाची नजर...त्याला गिळणारा अजगर !

सावकार हसत होता.. त्याचा हात धरून अंगठे उठवायचे काम करत होता.

दुपार्चा तो त्वेष ..ते वेड्यासारखे अजगराला भिडणे.... पिलाची सुटका नाहीच झाली पण जिवंतपणी..

अंगठे उठवायचे काम झाले होते.

पाबळीतला जखमी अजगर हालचाल करायला लागला होता... आता तो अधिकच धोकादायक झाला होता !!

*****

Maitreyee Bhagwat
11.9.2009

काही सुचत नाही तेव्हां

काही सुचत नाही तेव्हां
ढगांवर पडून रहावं
लाटालाटांनी पसरत
मस्त झिरपत रहावं

काही सुचत नाही तेव्हां
शब्द चिवडत रहावं
इंद्रधनुष्यावर बसून
रंगात न्हात रहावं

काहीच सुचत नाही तेव्हां
पंख लावून फिरावं
फुलपाखराकडे पाहून
स्वतःवरच हसावं

काही सुचत नाही तेव्हां
अंधार ओढून घ्यावा
रात्रीला विनवून थोडा
वेळ मागून घ्यावा

काही सुचत नाही तेव्हां
कवितेला जवळ घ्यावे
शेवटच्या पंक्ती आठवून
डोळे मिटून घ्यावे

Maitreyee
03.09.2009

मावळतीची दिशा ..!!

" काय रे, किती वेळ एकटक पाहतोहेस त्या समुद्राकडे ? "
तिच्या या प्रश्नावर त्याने मान न वळवता एक हुंकार भरला. " आठवते का ग? आपण तास न तास इथे येऊन बसायचो नाही इथे ? तेव्हांपासून हा अस्साच आहे. कसलाही बदल नाही त्याच्यात !"

त्याच्या केसातून हात फिरवत ती म्हणाली " त्याला काय झाले बदलायला?" तिच्या चेह-यावर हसु विलसत होते " तू मात्र बदललास.. आठवतेय ना..चांदण्या वगैरे आणून द्यायच्या बाता मारायचास "

आता मात्र त्याने मान वळवून तिच्याकडे पाहिले. तिच्या डोळ्यात रोखून पाहत मिस्किलपणे तो म्हणाला " अजूनही आवडतात का ग चांदण्या ?"
ती मान गुडघ्यात खुपसून स्वतःशीच हसत राहिली. त्यालाही मौज वाटली.

" किती वेडे होतो ग आपण ? "
" मला तरी अजून तो वेडेपणाच आवडतो..."
"बघ हं..."
" ए चुप्प बस..कुणी बघेल ना "
"आता काय धाड भरलीये? कुणाची भीती आहे?"
"भीती नाही साहेब.. लोक हासतील ना.."
"लोकांचे काय घेऊन बसलीस ?"
"हुं.. तुला काय रे.. पण वयाला शोभलं तरी पाहिजे ना "

तिच्या शेवटच्या वाक्याने तो एकदम ऒफमूड झाला. मावळतीच्या साक्षीने चेह-यावरचे रंग उतरत गेले.

" सॊरी हं.. तुझा मूड घालवला "
"इट्स ओके.. पण जाऊ दे आता.. मूड गेला तो गेलाच.. आता ही ट्रीप स्पॊईल झाली आपली "

तिच्या डोळ्यात आभाळ उतरलेले !!


त्यालाही वाईट वाटले.

" सॊरी गं.. इतकी वर्षे झाली पण माझ्यातही काही बदल नाही झाला. बघ दुखावलीस तू पुन्हा "

मळभ साफ झाल्यासारखे हसत तिने एक टप्पल दिली त्याला.


" आपली मुलं काय म्हणत असतील रे ?"
"काय म्हणणार ? म्हातारा म्हातारी नाही तर कटकट नाही आठवडाभर.. नाहीतर म्हणत असतील, या वयात लफडी करतात !"

" ए चल, आपली मुलं असे काही नाही म्हणणार रे..."

" हं"

"का रे?"

"तुलाही माहित आहे. महिन्याच्या सुरूवातीला पैसे मागावे लागतात. पेन्शन दहा दिवसात संपते. घरात काय हव काय नको आजही तूच पाहतेस. वेळ जावा म्हणून मी ही किराणा भरत होतो. पण आता ते माझेच काम झालेय. मागितल्याशिवाय पैसे मिळत नाहीत "

" जाऊ द्या हो. इतरांसारखी नाहीत आपली मुलं. व्यसन नाही. उलटं बोलणं नाही, वेगळं राहण्याचा हट्ट नाही.."


" वेगळं राहायला परवडत नाही आणि घरकामाला आपल्यासारखे जोडपे मिळत नाही "

"सोडा ना हो. आपण एन्जॊय करायला आलोय ना.. जुने दिवस आठवायचे.. भूतकाळात हरवून जायचं..काय ठरवलं होत निघताना ?"

अरे तुरे चे पुन्हा नकळत... अहो जाहो झाले होते...!


"हो ना.. पण कुणीतरी विचारले का..बाबा पैसे देऊ का? मी ही नाही मागितले.. तिरिमिरीत शेवटचे फिक्स डिपॊझिट तोडले.. सांगितले नाही तुला तेव्हां"
" अगबाई ! अहो, काय केलेत हे.. माहित आहे ना स्वप्नाची शाळेची फी भरायचीय.. राज ची तारांबळ उडेल हो अगदी !"

"अग तुला कशाला त्यांची काळजी ? आपण कधी जगायचे आपले आयुष्य ? केले कि त्यांच्यासाठी सर्व .. उडवायला पैसे असतात.. तेव्हां काही बोललो कि राग येतो..आणि आता बापाच्या फिक्स डिपॊझिट वर डोळा का ?"

"अहो, मुलांना दुःखी करून आपण कसे एन्जॊय करू शकतो ? त्यांच्या चेह-यावरच्या काळज्या पाहून का आपल्याला बरं वाटणार आहे ? आपलं काय संपलं आता.. मुलांच्या आयुष्यातच पुनःप्रत्ययाचा आनंद शोधायचा आपण आता "



तो तिच्याकडे पाहत राहिला. ..

स्वतःचे अस्तित्त्व मुलांच्यात विलीन केलेल्या तिच्या चेह-यावर मावळतीच्या तांबूस छटा खुलून दिसत होत्या. संध्याकाळची ओहोटी सुरू झाली होती. रात्री चंद्र उगवल्यावर हा समुद्र असा नसेल...नकळत त्याला वाटून गेले.
वाळूत कितीतरी तरूण जोडपी बसली होती. स्वतःशीच हसत त्यांच्यावरून त्याची नजर फिरली.. यातले काही असेच आपल्यासारखे पुन्हा येऊन बसतील इथे ..

छत्रीचा आधार घेत सावकाश उठत त्याने तिला हाताचा आधार दिला. उठताना होणारे गुडघ्याचे कष्ट बाजूला सारत तिने चष्मा साफ करीत डोळ्यावर चढवला. पायाला जाणवणारा वाळूचा मऊ स्पर्श अनुभवत त्यांची पावले पुन्हा चालू लागली.. मावळतीच्या दिशेने !!

दमलेल्या बाबासाठी....

( दमलेल्या बाबाची कहाणी या संदीप खरे यांच्या गीतावरून त्यांच्या या कल्पनेला दाद द्यावेसे वाटल्याने
कवीची क्षमा मागून...... )

चार शब्द ऐक बाबा लेकीचेही आता

खुणावती तुला सा-या धावत्या वाटा..


बाबा बाबा थांब थोडा एक माझे जरा
आटू नको देऊ तुझा मायेचा हा झरा
रोजचीच येते रात, आईच्या कुशीत
पाहशील का रे बाबा तिची दमछाक

राबतोस माझ्यासाठी ठावे आहे मला
पुरेसा होई रे तुझ्या हातांचा हा झुला

ना ना ना ना ना ना ना ना,

गर्दीमध्ये चेंगरतो जीव तुझा बाबा
शिणलेल्या श्वासांमध्ये शोधते मी तुला
दमू नको बाबा माझा सांगते देवाला
विसावेल बाबा, थोडा वेळ दे ना त्याला ..


हसणारा खेळणारा, बाबा दे ना मला
बाबा तुझा देवा बघ रागवेल तुला
ऐकले ना माझे जर कट्टी मी घेईन
बाबासाठी लवकर मोठ्ठी मी होईन


पैशाचे रे एक झाड कुंडीत लावीन
माझ्यासाठी माझा बाबा मीच मिळवीन

ना ना ना ना. ना ना ना ना




Maitreyee Bhagwat